Klinik Psikolog

Münire Şirket Uğural

ÇOCUKLAR İÇİN DEPREMİN ANLAMI NEDİR?

 

Çocuklar en çok bilmedikleri kavramlardan korkarlar. Çocuklar da yetişkinler gibi deprem felaketinden korkarlar. Ne var ki depremi, biz yetişkinler gibi kontrolümüz dışında olan doğal bir olay olarak anlamakta güçlük çekerler. Üstelik çocuklar, kendilerini koruyan ve tamamen güven duydukları yetişkinlerin bu olay karşısında çaresiz kalmasından endişe duyarlar.

 

Depreme fiziksel olarak hazırlanmak kadar, psikolojik olarak hazırlanmak da önemlidir.

 

Depremin özellikle çocuklarda ciddi olumsuzluklara neden olabilme ihtimali bulunduğundan bu konuda çocuklara doğru yaklaşım ve konu hakkında bilgilendirme yapmak önemlidir.

 

Deprem gibi doğal afetler gerçek bir tehlike durumlarıdır. Bu tehlikeli durumlara karşı erişkinler gibi çocukların da korkması ve etkilenmesi beklenir.

 

Deprem korkusu ile baş edebilmek için öncelikle çocuğa ‘güven’ duygusunun kazandırılması ve bu konu hakkında doğru bir tutum sergilemek önemlidir.

 

ÇOCUKLARDA DEPREM KORKUSU NASIL GEÇER?

 

Çocuklar kendilerinin ve sevdiklerinin güven içinde olduğunu bildiğinde iyi hissederler. Evde ve okulda ‘güvenli yeri’ belirlemeli ve çocuklarla konuşulmalıdır.

 

Beklenmedik olaylarda yapılacaklara karşı uzman önerileri dinlemek, kriz anında nasıl bir yol izlenmesi gerektiğini bilmek korkuyu azaltır. Çocuklar korkuyu da sakin kalabilmeyi de öğrenebilirler.

 

Ailenin afet öncesi ve sonrası dinamikleri, afet sonrasında ebeveynlerin verdiği tepkiler çocuğun vereceği reaksiyonlarda önemli rol oynar.

 

Anne babanın felaket karşısında gösterdiği tepkiler, çocuğun da bu olaya nasıl bir anlam vereceğini ve bu olayla nasıl başa çıkacağını belirler. Çocuklar normal zamanda da anne-babalarının endişelerinin farkındadırlar. Ama özellikle bir kriz durumunda bu konuda daha duyarlı hale gelirler. Sizi izleyip tepkilerinizden ipuçları yakalamaya çalışırlar. Siz panik içindeyseniz çocuk daha çok panik yaşar, karamsar ya da çökkün olursanız çocuk olumsuzluklardan daha çok etkilenir. Bu nedenle endişelerinizi çocuklarınızla paylaşmalı, onlara bu zorlukların üstesinden gelebileceğinizi söylemelisiniz.

 

Çocuklar etrafında olanlardan özellikle en yakın çevreleri olan ailelerinden etkilenirler. Korku, kaygı gibi olumsuz duygular ebeveynden çocuğa geçme durumu mümkündür. Bu nedenle öncelikle kendimizi deprem durumunda sakin olma konusunda eğitmeliyiz, eğer bu kaygıyla baş edemiyorsak bir uzmandan destek almaktan kaçınmamak gerekmektedir.

 

Deprem, kişide stres, kaygı, endişe ve korku gibi duygulara neden olabilir. Deprem korkusu ile baş edebilmek ve deprem olmadan kriz anlarına hazırlıklı olabilmek için birtakım önlemler alabilir. Ayrıca kişilerin alacakları bu önlemler yaşanan kaygıların azalmasına da fayda sağlayabilir.

 

DEPREM ÇOCUKLARA NASIL ANLATILMALIDIR?

 

Çocuğun korkuları ve kaygıları hafife alınmamalıdır. Çocuk ile kaygıları yeterince konuşulmalı, kaygılar azaltılmaya çalışılmalı, küçümsenmemeli ve asla hafife alınmamalıdır. Sordukları sorulara gerçek yanıtlar vermeye çalışılmalıdır.

 

Anne ve babasını yanında hissetmesi için çocuğa güven veren, psikolojik nesne olan bir eşya ya da bir oyuncağı okula götürmesi önerilebilir.

 

Depremin ne olduğuyla ilgili çocuklara yaşına uygun açıklamalar, tanımlamalar yapılmalıdır. Oyuncaklardan yararlanarak somutlaştırarak anlatmak çocukları kaygıdan uzaklaştırmada etkili bir yol olabilmektedir.

 

Deprem anında neler yapılması gerektiğiyle ilgili çocuklarla konuşmalı hatta bunları birlikte uygulayarak çocukları olası deprem anına karşı hazırlamak gerekmektedir.

 

Deprem çantasını birlikte hazırlamak ve bu konuda da çocukları bilgilendirmek de fayda sağlayabilmektedir.  Bunları anlatırken çocukları korkutmaktan, kötü davranışlarda bulunursan deprem olur vb. gerçek dışı, suçluluk hissetmelerine neden olacak söylemlerden kaçınılmalıdır.

 

Depremlerle ilgili çok sık veya uzun konuşmalar çocukların yanında konuşulmamalı, deprem bölgelerinde yaşanan yıkım ve enkaz görüntülerinden çocukları uzak tutmak gerekmektedir. Özellikle bu dönemlerde  televizyon, internet gibi medya kanallarının bu tarz görüntülerinden çocukları uzak tutma adına daha fazla dikkatli olmalıdır.

 

Deprem korkusu, çocuklar üzerinde ciddi olumsuzluklara ve travmalara neden olabilir. Çocuklarda deprem korkusu, anne ve babanın tutumları ile kontrol altına alınabilir. Bazı çocuklarda ve kişilerde korkular travmaya dönüşebilir. Travma varoluş kaygısının daha şiddetli yaşandığı bir durumdur. Korku bastırıldığı için yoğun bir içsel gerilime neden olabilir ve iç dengesizlik dış dünyaya olan uyumu bozabilir. Günlük rutin işler yapılamaz hale gelebilir. Her korku, uygun bir baş etme şekli ile ele alınmalı ve görmezden gelinmemelidir. Çocuklar yaşadıkları korkuları bilgilenme ile yenebilir, ancak travmaya dönmüş korkuların iyileştirilmesi için psikoterapi tekniklerinin uygulanması gerekir.

 

Çocuklarınıza yardımcı olabilmeniz için sizin yardıma muhtaç durumda olmamanız gerekir. Eğer kendinizi çocuklarınızla önerildiği şekilde ilgilenecek kadar iyi hissetmiyorsanız psikolojik yardım almaktan çekinmeyin. Kendinizi iyi hissetseniz, önerilere uysanız bile deprem sonrasındaki bu iyileşme sürecinin zaman alacağını, bazı olayların ve yaşantıların zaman zaman durumu geriye götüreceğini bilin. İyileşme sürecinde, en çok yarar gördüğünüz önerilere ağırlık verin, geleceğe yönelin ve genellikle olumlu bir tutum içinde olmaya çalışın.

 

Çocukların afetlere hazırlanması, afetleri tanıması, afet anı ve sonrasında neler yapacağını bilmesi afetler meydana gelmeden öğretilmelidir. Çocukların ve toplumun afetlere karşı her an hazır tutulmasında birçok meslek grubuna görevler düşmektedir. Başta aileler olmak üzere öğretmenler, eğitimciler, tasarımcılar, mimarlar gibi çeşitli meslek grupları bunların başlıcalarıdır.

 

Çocuklarınıza deprem konusunda yardım etmek için neler yapabilirsiniz?

 

• Deprem hakkında konuşmaktan çekinmeyin.

 

• Deprem konusunu siz açmayın, fakat çocuğunuz bu konuda konuşmak istediğinde onu dinleyin, sorularını cevaplayın, ona destek olup onu rahatlatın.

 

• Çocuğunuzu neler hissettiğini söylemesi için zorlamayın, bırakın kendisi için uygun zamanı o seçsin.

 

• Çocuğunuzu depremin, hiçbir şekilde onun bir hatası sonucu olmadığı yada olmayacağı konusunda ikna edin.

 

• Çocuğunuzun kendini ifade etmesini kolaylaştırın.

 

• Çocukların deprem konuşmalarına, haberlerine ve görüntülerine maruz kalmamaları gerekir. Bunun yerine çocuğa açık ve net kısa bilgiler verilerek güven ortamı oluşturulmalıdır.

 

• Çocukları, yaşanan yada yaşanması olası olaylar hakkında bilgilendirmenin büyük yararı vardır.

 

• Yanlış bilgi vermeden onunla anlayabileceği bir dille konuşmanın büyük önemi vardır.

 

• Sorularına doğru ve basit cevaplar verin. Doğruyu söyleyin.

 

• Ona güven verin.

 

• Cesaret, sabır, kararlılık, yardımlaşma, problemleri çözmeye çalışma ve sorunlarla başa çıkma konusunda çaba gösterme gibi davranışlarınızla, çocuklarınıza örnek olmaya çalışın.
• Ailenin bütünlüğü ve toplumun ruhsal olarak güçlü olması çocuklarında psikolojik olarak güçlü olmasını ve afetlere karşı psikolojik olarak dirençli olmasını sağlayacaktır.

 

ÇOÇUK MERKEZLİ AFET YÖNETİMİ

 

Çocukların zihinlerinde doğru deprem algısı oluşturarak, bilinç düzeylerini artıracak farkındalık çalışmaları yapmak ve onları bilinçlendirerek deprem sonrası güvenli bir ortam için neler yapılabileceği konusunda hazırlamak son derece önemli görülmektedir. Depremler ile ilgili farkındalığı artırmada en etkili yol okullarda verilen eğitimdir.

 

Okulların güçlendirilmesi, olası afetlere karşı hazırlıklı olunması, eğitim müfredatında afetle mücadelede çocukların bilinçlendirilmesi afet yönetimindeki önemli konulardan başlıcalarıdır. Okul, aile ve sivil toplum kuruluşlarının işbirliği ile çocukların afet öncesi, anı ve sonrasında afetlere karşı hazırlıklı olması, çocuk merkezli afet yönetim planlarının uygulanması ile daha hızlı ve etkili bir şekilde sağlanacaktır.

 

Çocukların zihinlerinde doğru deprem algısı oluşturarak, bilinç düzeylerini artıracak farkındalık çalışmaları yapmak ve onları bilinçlendirerek deprem sonrası güvenli bir ortam için neler yapılabileceği konusunda hazırlamak son derece önemli görülmektedir . Okul öncesi dönem çocuklarına yönelik sınıf ortamında yapılacak çeşitli etkinliklerle depremler ile ilgili bilgilendirme çalışmaları çocukların yaparak ve yaşayarak öğrenmelerini sağlamaktadır.