Ferdiye Yurdakul
Resim, renklerle dünyayı yeniden yaratmaktır. Resim demek, çizgi ve renk demektir. Çizim ve renkse, hayatı daha güzel ifade edebilmektir. Resim, bireyin iç dünyasının yansıması olarak kabul edilmektedir. Duyguların hassaslığını renk ve çizimle yansıtmak için kullanılabilir. Çoğu zaman, sözcüklerin yetersiz kaldığı durumlarda o anlık duygu ve düşüncelerin renk, form, sembol ve desen olarak kağıda yansımasının dışavurumudur. Çizilen resimle bireyi kolayca tanıyabiliriz. Bireyle karşılaştığımızda belki de duyumsadığımız birtakım içe dönüşlerin anlamlarını çizgilerde bulabiliriz. Bireyi anlamanın ve davranışlarını anlamlandırmanın bir yolu da pek tabii ki ona resim çizdirmektir. Çünkü resim, içten gelen bir öyküdür.
Psikolojik Değerlendirmede Resmin Rolü
Psikoloji alanında bireyi tanımak için resim yöntemlerini kullanmaya olan ilgi gün geçtikçe artmaktadır. Türkiye’de bugüne kadar fazla olmamasına rağmen; Amerika, Rusya ve Batılı ülkelerde resim testleri yaygın olarak kullanılmaktadır. Çizilen resimle resmi çizen kişinin ruh durumu arasında bir etkileşimin olduğu birçok uzman tarafından ileri sürülmüştür. Bu nedenle, resmin birey hakkında bilgi alma kaynağı olarak kullanılması kabul edilmektedir. Resim, insanın iç dünyasının yansımasıdır. Resim yapan kişi, o resmi kendi içinden çıkarmaktadır. Bireyin iç dünyasının ifade biçimi ve zihinsel yapısının yansıması olarak kabul edilebilir. Belli bir amaç için değil de gelişigüzel, kendiliğinden yapılan bir resim, bir uzman ( danışman, psikolog, psikanalist ) için kolay ulaşılabilen ve oldukça etkili bir araç olarak kullanılmaktadır. Resim, psikolojinin birçok alanında değerlendirilebilmektedir.
Resim Çizmek için Neler Gerekmektedir?
Resim tekniğini kullanabilmek için hiçbir özel araç, gereç ve mekana ihtiyaç duyulmaz. Bu tekniği daha da özel ve daha cazip duruma getiren sadece kağıt ve kalemle uygulanabilir olmasıdır. Zaman konusunda da oldukça ekonomiktir. Birkaç dakikada herhangi bir yerde, okul sıralarında, evde salonda, arabada seyahat durumunda; yatarak, oturarak ya da ayakta yapılabilen bir resim, bireyin ruhsal durumu hakkında önemli ipuçları verebilmektedir.
Çocuk Resimleri
Çocuk resimlerinden yola çıkarak çocuk hakkında bilgi sahibi olmak, onun sadece duyguları hakkında değil; aynı zamanda zihinsel gelişimiyle ilgili olarak da yorumlarda bulunmak konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Bireyi tanımada resimlerin kullanılmasını kimi bilim adamları, önemsemezken; kimileri, desteklemektedir. Resim çizme, özellikle çocuklar için iletişimi kolaylaştıran, kendini ifadeyi güçlendiren bir araç olarak varlığını sürdürmektedir. Çocuklar, sözel olarak ifade edemedikleri duygu ve düşüncelerini çizdikleri resimler aracılığıyla yansıtırlar. Çocukların farkında olduğu ya da olmadığı bu duygu ve düşünceler, çizilen resimler üzerinde yapılan karşılıklı konuşmalarla netleşmektedir. Çocuklarda çizimlerin gelişim dönemleri şunlardır:
- Karalama Dönemi ( 2 – 4 yaş ),
- Şema Öncesi Dönem ( 4 – 7 yaş ),
- Şematik Dönem ( 7 – 9 yaş ),
- Gerçekçilik Dönemi ( 9 – 12 yaş ),
- Görünürde Doğalcılık Dönemi ( 12 – 14 yaş ).
Çocuk Resimleri Analizinde Temel İlkeler
Resim hakkındaki genel izlenim ve uyandıran hisler değerlendirildikten sonra, resme tekrar bakılmalıdır. Bu kez, rasyonel bir şekilde, mantıksal olarak detaylar gözden geçirilmelidir: çizgilerin özellikleri, sayfa düzeni, sayfadaki yerleşim alanları, silgi kullanımı vs. gibi. Burada, daha önceki araştırmalar sonucunda oluşturulmuş hazır tablolardan yararlanılabilir. Gerektiğinde sistematik şekilde puanlamalar yapılmalıdır. Tabii, bu aşamada resmin yaşa uygunluğu, çizgilere göre değerlendirme, insan figüründeki detaylar, renk seçimi, resimlerin boyutu, resmin kağıt üzerindeki yerleşimi, çocuğun resim çizim temposu gibi özelliklere bakılmalıdır. Resim analizinin son aşamasında alınan tüm bilgilerin bütünleştirilmesi söz konusu olmaktadır. Resim analiziyle alınan bilgilerin birey hakkında alınan diğer testlerle ( yapılmışsa ) veya daha başka yollardan alınan bilgilerle ilişkilendirilmelidir. Resimlerden elde edilen bilgiler ancak ve ancak diğer bilgilerle ilişkilendirildiğinde tam olarak anlaşılmaktadır.
Psikolojik Değerlendirmede Kullanılan Resim Testleri
Bir İnsan Çiz Testi
Testin amacı, bireylerin zihinsel gelişimlerini ölçmektir. Bununla birlikte çocuğun ruhsal durumu hakkında da değerlendirme yapılabilmektedir. Bu testle çocuğun korkuları, kaygıları, benlik gelişimi, saldırganlık düzeyi, sosyal ve ruhsal gelişimi gibi pek çok konuda önemli ipuçları almak mümkündür. Çizilen resimdeki insan yüzünün ifadesi üzerinde durulmuştur. Resimdeki yüz, çocuğun duygu durumunu birebir yansıtmaktadır. Bu resim çizdirilirken çocuğun eline kağıt ve siyah kurşun kalem verilmelidir.
Aile Resmi Testi
Psikanalist verilere dayanarak projektif bir resim testidir. Bu testin amacı, çocuğun ailesiyle olan çatışmalarını açığa çıkarmaktır. Bu test için gerekli malzemeler: kağıt, kalem, silgi, boya kalemleridir.
Var Olmayan Hayvan Çiz Testi
Projektif kişilik testidir. Bireyin kişilik özelliklerini ve bazen de yaratıcılık potansiyelini belirlemeyi amaçlayan bu test, Rusya ve Avrupa’da oldukça fazla kullanılmaktadır. Bu testte, renksiz veya hafif krem renginde kağıt ve renkli ya da kurşun kalem kullanılmaktadır.
Kaktüs Çiz Resmi
Çocukların genel duygusal durumları ve saldırganlık dürtülerinin yönü ve şiddeti hakkında bilgi almak amacıyla kullanılabilen bir testtir. Bu test için A 4 kağıdı ve kurşun kalem gerekmektedir. İsteğe göre renkli kalemler de verilebilir. Kaktüsün sayfadaki yeri, resmin boyutu, çizgilerin özelliği oldukça önemlidir. Çocuğun duygu durumu ve saldırganlığı, bu özelliklere göre değerlendirilmektedir.
Ev – Ağaç – İnsan Testi
1948 yılında, Amerikalı Psikolog John Buck tarafından geliştirilen bu test, bireysel ve grup halinde uygulanabilmektedir. Kompozisyon halinde tek sayfaya veya tek tek ayrı sayfalara çizilen her bir resim ( ev – ağaç – insan ), değerlendirilirken bireyin kendi portre resmi olarak düşünülmelidir. Bu test için bireye, mümkünse, A 4 kağıt, kalem ve silgi verilmelidir.
Kaynaklar
Yavuzer, H. ( 1992 ), Resimleriyle Çocuk, Remzi Kitabevi, 5. Baskı, İstanbul.
Ademer Eğitim Kurumları, Resim Analizi Ders Notları, 2019 – 2021, Ankara.
