Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Göze Yörük
Yaz döneminde sıklıkla karşılaşılan yaz ishali, en çok 0-5 yaş grubundaki çocukları etkiler. Anne sütü alan bebeklerde 6-7’den fazla, anne sütü almayan çocuklarda ise 3’den fazla sulu dışkılama, ishal olarak kabul edilmektedir. Sık tuvalete gitme durumunda, dışkılama sulu değilse bu tablo genellikle ishal değildir. Sulu veya cıvık dışkılama, acil ve sürekli olarak tuvalete gitme ihtiyacı, büyük tuvaleti tutamama, susuzluk, bulantı-kusma, halsizlikle karın bölgesinde gaz şikayeti de ishalin en büyük belirtilerinden sayılmaktadır.
Yaz aylarında ortaya çıkan mikrobik ishaller genellikle; ateş, kusma, mide bulantısı ve karın ağrısı şikayetleriyle başlamaktadır. Vücuttaki ateş bazen 39 derecenin üzerine çıkabilmektedir. İshale kusma ve ateş eşlik ediyorsa çocuk yeterince beslenemediği ve sıvı alamadığı için vücudunda hızlı bir sıvı kaybı olabilir. İshal olan çocuğun gözleri ve bıngıldağı çöker, dudakları ve ağzı kurur, daha seyrek ve koyu idrar yapmaya başlar, ağlarken gözyaşı akmaz ve uykuya eğilimi olmaya başlarsa önemli derecede sıvı açığı var demektir. Önlem alınmadığında ise vücuttan fazla miktarda sıvı kaybı ile birlikte akut böbrek yetmezliğine yol açabilecek ciddi tablolar ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla bu durumdaki çocukların acilen bir sağlık kuruluşuna ulaştırılması gerekir. Özellikle 6 aydan küçük çocuklarda görülen her türlü ishal önemlidir ve bu çocuklar da en kısa sürede hekim tarafından görülmelidir.
Ateşi olmayan, kusmayan ve yukarıda bahsi geçen ciddi sıvı kaybına işaret eden belirtileri olmayan ishalli çocuklar evde uygun beslenme ve sıvı takviyesiyle tedavi edilebilir. Ayrıca eczanelerde “probiyotik” adı altında satılan çeşitli gıda takviyelerinden eczacının tavsiyesiyle çocuğun yaşına uygun olanlarından alınarak ishal düzelene kadar çocuğa içirilebilinir. İshal olan çocuk emzirme dönemindeyse mutlaka anne sütü almalıdır. Anne sütü, ishalden koruyan önemli bir besin kaynağıdır. Anne sütü alan bebekler daha çabuk iyileşmektedir. Anne sütü yerine formül süt verilen bebeklerdeyse ishal için özel formülize edilmiş ishal mamalarına geçiş yapmak faydalı olacaktır. Eğer çocuk 6 aydan büyük ise ishal durumlarında ev yoğurdu, ayran, patates püresi, pirinç lapası ve muz veya elma püresi verilebilir. İshal döneminde çocuklara yağlı ve şekerli besinler verilmemeli, yukarıda bahsedilen ishale iyi gelen yemekler tercih edilmelidir. Çocuklarda yaşanan ishal durumlarında doktor onayı olmadan kesinlikle antibiyotik tedavisi uygulanmamalıdır.
İshale karşı kişisel temizliğe dikkat etmek, özellikle her fırsatta elleri yıkamak, kaynağı bilinmeyen, açıkta satılan veya dağıtılan, denetimsiz içme suları ve bu sularla yıkanmış sebze ve meyveleri tüketmemek, yiyeceklerin taze olmasına, paketlenmiş olarak satılan yiyeceklerin üzerindeki son kullanma tarihinin geçmemiş olmasına dikkat etmek gerekir. Özellikle tatilde açık büfelerde uzun süre dışarıda kalmış süt, krema, mayonez, et içerikli yiyecekler çocuklarda ishale neden olabilir, çocukları bu besinlerden uzak tutmak gerekir. Dondurma, çikolata gibi çabuk eriyen ve bozulabilen yiyecekler de çocuklarda ishale yol açabilir.
Yaz aylarında daha çok görülen ishalin çabuk bozulan besinler dışındaki bir diğer sebebi de artan sıcaklık nedeniyle serinleme isteğidir. Yazın tüketilen meşrubatları soğutmak için atılan buzlar temiz olmayan çeşme suyu ile dondurulmuş olursa enfeksiyona yol açabilir. Yine yaz döneminde çocukların kullandığı havuzlar nedeniyle ishal hızla yayılabilmektedir. Havuzlardan yutulan mikroplu sular ishallere yol açabilir. Bunun için kullanılan havuzların temizliğinden de emin olmak gerekir.
