Ergoterapist
Su Bozkuzu
İnce motor beceriler küçük el kaslarının kullanımını içerir. Ellerimiz beynimizin motor ve duyu alanlarında fonksiyonel anlamda en çok yer kaplayan alanlardan biridir.
Ellerimiz tarafından sürekli edindiğimiz bilgiler beyne iletilir. Beynimiz de ellerimize talimatlar göndererek yeni bilgiler edinmemizi sağlar.
Sürekli oluşan bu öğrenme döngüsüyle beynimizde yeni bağlantılar oluşarak gelişim ve değişim sağlanır. Dr. Maria Montessori’nin de dediği gibi eller, insan zekasının enstrümanlarıdır.
Çocuklar çevrelerini, hareket ederek ve nesneleri ellerine alıp inceleyerek keşfederler.
İlerleyen dönemde hem günlük yaşamlarında hem akademik hayatlarında pek çok nesneyle etkileşime girmeleri ve vücutlarını doğru şekilde yönlendirmeleri gerekmektedir. Bunları sağlamak için de motor becerilerin yaşlarına göre yeterli düzeyde gelişmiş olması beklenir.
Eller kuvvetlenirken, ellerin etkili olarak kullanımını sağlamak için el tercihi de gelişir. 4 — 5 yaşlarında çocuğun sağ ve sol elinin kullanımına ilişkin tercihini yapması beklenmektedir.
El tercihinde henüz bulunmayan çocuklar yorulduklarında diğer eli kullanmaya geçerler. Tercihinde desteklemek için “konuya aşırı hassasiyet uyandırmadan” yorulduğunda kolunu dinlendirmesi, diğer koluna geçmemesi için yönlendirilebilir.
Temel olarak çocuğun el kullanımını etkilememek gerekir.
İnce motor beceriler, bir çocuğun düğmeler, fermuarlar veya makasları manipüle etmesinin yanı sıra yazmasına ve çizmesine, el içinde oyuncak veya para tutmasına izin veren küçük el hareketlerine ve parmaklara kılavuzluk eder. Bu beceriler yeterince gelişmediğinde çocukta bağımsızlığın, özgüvenin ve okul performansının azalmasına neden olabilir.
Amerikan Ergoterapi Dergisinde yapılan araştırmada ilkokul gününün % 60’ının İnce Motor Becerileri gerektirdiğini saptamıştır. Veriler okul başarısı için ince motor beceri gelişiminin önemini vurgulamaktadır.
Pediatrik Ergoterapistler, çocukların bağımsızlıklarını kazanmasına yardımcı olurken, aynı zamanda çocukların rollerini gerçekleştirebilmesi ve sosyalleşmesi için gereken ince motor becerileri, duyusal motor becerileri ve görsel motor becerilerin gelişimini sağlayacak çalışmalar yapar.
Okula gitmek çocuğunuzun bir sorumluluğudur ve bu sorumluluk belli görevleri yerine getirmeyi gerektirmektedir.
Ergoterapistler çocukların üst ekstremitelerinde kuvvet, endurans ve koordinasyonu artırarak kalem kavrama ve kullanma becerilerini geliştirmelerine destek olur.
Bir çocuğun yazı yazma aktivitesine daha aktif bir şekilde katılmasını sağlamak kendisine güveni artırır ve üzerlerindeki stres unsurlarını azaltır. ‘Uygun kalem tutuşu’ üç parmak ile gerçekleştirilir (baş parmak, işaret parmağı ve orta parmak.) Bu üç parmak ile kalemin tutulmasına aynı zamanda tripod tutuşu da denir.
Baş parmak ve işaret parmağı ile kalem tutulduktan sonra kalem orta parmak üzerine destek alacak şekilde yerleştirilir. Kalın kalemler, üçgen şeklindeki kalemler veya Kalem tutma aparatları üçlü tutuşu desteklemektedir.
Gelişimde, “Büyükten küçüğe” ve “Yakından uzağa” olarak adlandırılan prensipler vardır. Basitçe bunun anlamı; çocuklar, “el” deki küçük kaslarından önce, kolların ve gövdenin büyük kaslarını geliştirirler. Eğer çocuğunuzun omuz kasları gelişmemişse ince motor aktivitelerinde zorlanacaktır.
Ergoterapistler aktivite analizi yaparak sorunun kaynağını tespit ederek müdahale planı oluştur.
Kuvvet, motor kontrol ve el becerisinde zayıflık olduğunda, çocuklar makas kullanmak, yazı yazmak, ipe boncuk geçirmek gibi aktivitelerde zorlanırlar. Bu tür gecikmeler, ele alınmazsa, akademik becerileri çok daha zor hale getirecektir.
Ayrıca düğme ilikleme, ayakkabı bağlama ve mutfak eşyalarını kullanma gibi kendine yardım becerilerini de etkileyecektir.
İnce Motor Becerileri için
Geliştirici Aktiviteler
Çocuğunuzun el ve parmak kaslarını güçlendirmek için:
- Oyun hamuruyla oynama: Oyun hamuruyla veya kille şekiller yapma, yuvarlama, parmakları kullanarak koparma oyunları oynanabilir.
- Küp ve legolarla oynama: Küpleri, plastik karton kutuları üst üste koyarak kule yapma oyunları oynanabilir; legoları takıp çıkararak çeşitli şekiller yapılabilir. Çocuk büyüdükçe ve yapabilirliği arttıkça daha küçük parçalara geçilir.
- İpe boncuk dizme – makarnaları ipe dizme çalışmaları yapılabilir.
- Resim çizmek – Boyama çalışmaları: Pastel, suluboya ya da kuru boyalarla boyama etkinlikleri kalem tutma becerisini geliştirecektir. Önce büyük alanları zamanla daha küçük ve sınırlı alanları boyaması beklenmelidir.
- Şişe kapağı veya kavanoz kapağı takma, sıkıştırma olabilir.
- Tırtıklı top üzerine geçirilen lastiği çıkarması istenir.
- Yumuşak bir top çocuğun eline verilerek sürekli sıkıp açması istenir.
- Atılan düğümü çözme çalışması yapılabilir.
- Baş ve işaret parmağını kullanarak küçük nesneleri toplama oyunları oynayabilir. Oyun sırasında fasulye, nohut, mercimek gibi ufak taneli yiyecekler kullanabilirsiniz.
Referans:
Caramia, S., Gill, A., Ohl, A., & Schelly, D. (2020). Fine Motor Activities in Elementary School Children: A Replication Study. American Journal of Occupational Therapy, 74(2), 7402345010p1-7402345010p7.